आपल्या रोजच्या जीवनात तणाव, चिंता आणि मनावरील दडपण सामान्य गोष्टी आहेत. पण अनेक वेळा ही चिंता एवढी वाढते की ती घबराटीत (पॅनिक अटॅक) रूपांतरित होते. या दोन्ही अवस्था वेगळ्या असल्या तरी एकमेकींशी जोडलेल्या आहेत. योग्य वेळी ओळखल्यास आणि उपचार घेतल्यास मानसिक आरोग्य टिकवणे सहज शक्य आहे.
चिंता म्हणजे काय?
चिंता ही मनाची एक प्रतिक्रिया आहे जी एखाद्या संभाव्य धोका, जबाबदारी किंवा आव्हानात्मक परिस्थितीमुळे होते. ती हलकी ते तीव्र अशी असू शकते.
लक्षणे:
- सतत काळजी वाटणे
- झोप न लागणे
- मन अशांत असणे
- भूक कमी होणे
- डोकेदुखी, थकवा
चिंता अनेक वेळा काम, परीक्षा, नातेसंबंध किंवा आरोग्यासंदर्भात दिसून येते.
घबराट (Panic Attack) म्हणजे काय?
घबराट किंवा पॅनिक अटॅक ही एक अचानक येणारी तीव्र मानसिक अवस्था असते जिथे व्यक्तीला भीती, गोंधळ, किंवा जीवाला धोका वाटतो — जरी प्रत्यक्षात काहीही संकट नसले तरी.
लक्षणे:
- जोरात हृदयाचे ठोके
- श्वास घेण्यात त्रास
- घाम येणे
- थरथर
- छातीत दडपण
- मृत्यूची भीती वाटणे
घबराट काही मिनिटांपासून अर्धा तासपर्यंत टिकू शकते आणि ती अनेक वेळा अचानकपणे येते.
चिंता आणि घबराट यामधील फरक
- कालावधी: चिंता ही सतत आणि दीर्घकाळ असते; घबराट अचानक व तीव्र स्वरूपाची.
- लक्षणांची तीव्रता: घबराटीचे लक्षणे अधिक तीव्र असतात.
- सुरुवात: चिंता हळूहळू वाढते, तर घबराट झटकन सुरू होते.
योग्य व्यवस्थापन कसे करावे?
- स्वतःची लक्षणे ओळखा
स्वतःच्या मनाची अवस्था समजून घेणे हे पहिलं पाऊल आहे. लक्षणे दीर्घकाळ टिकत असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घेणे गरजेचे आहे. - श्वसन नियंत्रण (Breathing Techniques)
धीम्या गतीने आणि खोल श्वास घेण्याने शरीर शांत होते. नियमित प्रॅक्टिस केल्यास ताण कमी होतो. - ध्यानधारणा आणि योग
ध्यान आणि योग मन शांत ठेवण्यासाठी अत्यंत उपयुक्त आहेत. यामुळे झोप सुधारते आणि मनोबल वाढते. - सकारात्मक विचार
नकारात्मक विचारांवर नियंत्रण ठेवण्याचा प्रयत्न करा. सकारात्मकतेने विचार केल्यास मनावरचा ताण कमी होतो. - तज्ञांचा सल्ला घ्या
चिंता किंवा घबराट जर वारंवार होत असेल तर मनोचिकित्सक किंवा मानसोपचारतज्ज्ञ यांचा सल्ला घ्या. औषधे, समुपदेशन (counseling) आणि CBT (Cognitive Behavioral Therapy) यांसारखे उपाय प्रभावी ठरतात.
डॉ. अमोल देशमुख यांच्याकडून तज्ज्ञ मार्गदर्शन
डॉ. अमोल देशमुख हे अनुभवी न्यूरोसायकिअट्रिस्ट असून anxiety, panic attacks, depression यासारख्या समस्या समजून घेऊन त्यावर वैज्ञानिक व व्यावसायिक उपचार देतात. रुग्णाचा संपूर्ण इतिहास लक्षात घेऊन वैयक्तिक उपचारयोजना केली जाते.
निष्कर्ष
चिंता आणि घबराट यांच्यातील फरक समजून घेतल्यास आपण त्यांच्यावर योग्य वेळी उपचार घेऊ शकतो. मानसिक आरोग्याची काळजी घेणे म्हणजे स्वतःकडे पाहण्याची सकारात्मक पद्धत आहे. तुम्हाला किंवा तुमच्या जवळच्या व्यक्तींना अशा समस्या भासत असतील, तर तज्ञ सल्ला घेणे टाळू नका.
तुमच्या मनाची काळजी घ्या — कारण मन निरोगी तर जीवन सुंदर!
सल्ल्यासाठी संपर्क करा
