(संगीत/कला/छंदांचा मानसिक आरोग्यावर परिणाम)
डॉ. अमोल देशमुख
परिचय
आपण सर्वच जण आपल्या दैनंदिन आयुष्यात कधी ना कधी मनावर ताण, चिंता किंवा नैराश्याचा अनुभव घेतो. मानसिक आरोग्य उत्तम ठेवण्यासाठी काही साधेसोपे आणि प्रभावी उपाय आहेत – त्यातील सर्वांत महत्त्वाचा म्हणजे स्वतःमध्ये रसिकतेचा, म्हणजेच संगीत, कला आणि छंदांचा समावेश करणे.
संगीताचा प्रभाव
संगीत मन प्रसन्न करतं, असे आपण सर्वांनी अनुभवले आहे. आवडते गाणे ऐकले तर तणाव आपोआप कमी होतो. शास्त्रीय संगीत असो वा हलकीफुलकी धून – सुरांचा वेगळाच आनंद आपल्याला लाभतो. संशोधनानुसार, संगीत ऐकल्याने मनाला शांतता मिळते, रक्तदाब नियंत्रित राहतो, आणि सकारात्मक विचार वाढतात. दिवसातून काही मिनिटं स्वतःसाठी संगीत ऐकण्याची सवय लावा; ही सवय मानसिक आरोग्यासाठी अमूल्य ठरते.
कला आणि रंगांचे आरोग्यावर परिणाम
चित्रकला, हस्तकला, वेगवेगळ्या रंगसंगतींमध्ये रमणे यामुळे मन आनंदी राहतं. रंगांची निवड, चित्रातला भाव, वेगवेगळ्या कलेचे माध्यम याचा आपल्या भावनांवर सकारात्मक परिणाम होतो. मुलांनी चित्र काढावे, मोठ्यांनी कला किंवा क्राफ्टमध्ये वेळ घालवावा – ही साधी कृती मानसिक तणाव दूर ठेवण्यास मदत करते.
छंद जोपासण्याचे फायदे
स्वयंपाक करणे, बागकाम, नृत्य, वाचन, कोणतेही छंद स्वतःमध्ये वाढवत गेल्यास मनावरचे दडपण हळूहळू कमी होते. छंदातून मन एकाग्र राहतं, कामामध्ये उत्साह वाढतो आणि नैराश्य, चिंता कमी होतात. आठवड्यातून किमान एक वेळ नवीन छंदासाठी वेळ द्या; सकारात्मक परिणाम नक्कीच दिसून येतील.
घरगुती उपाय व मार्गदर्शन
दिवसात किमान १५-२० मिनिटं संगीत ऐका किंवा किंवा वाजवा.
चित्र काढणे, रंगकाम, हस्तकला इ. कलेमध्ये सहभाग घ्या.
कुटुंबासोबत मिळून गाणी म्हणणे, अॅक्टिविटी करणे हे देखील प्रभावी आहे.
मुलांना सांस्कृतिक उपक्रमांत सहभागी होऊ द्या.
नवा छंद शोधा व ते सातत्याने पाळा.
शेवटचा विचार
मानसिक आरोग्य सुदृढ ठेवण्यासाठी रसिकता, म्हणजेच संगीत, कला आणि छंद अतिशय उपयुक्त ठरतात. तणाव, चिंता, नैराश्य असेल, तर आपल्या दैनंदिन आयुष्यात आवडते संगीत/कला/छंदांचा समावेश करा. मानसिक समाधान, आनंद व सकारात्मकता वाढवण्यासाठी प्रत्येकाने रोज काही वेळ स्वतःच्या आवडीसाठी खर्च करावा.
‘रसिकतेने मानसिक आरोग्य वृद्धिंगत करा’ – हा मंत्र प्रत्येक नवी उमेद, समाधान आणि आरोग्यासाठी अवश्य पाळा.
